W tym sprawdzianie klasy szóstej omówimy upadek Rzeczypospolitej, jednego z najważniejszych okresów w historii Polski. Poznamy kluczowe wydarzenia i postacie, które przyczyniły się do upadku i podziału państwa.
Zacznijmy od wyboru nowego króla w 1697 roku. Wolna elekcja była jednym z najważniejszych instytucji ustrojowych Rzeczypospolitej. Doszło do podwójnej elekcji, a ostatecznie zwyciężył Sas August II. To wydarzenie miało dalekosiężne skutki dla dalszych losów państwa.
Po wolnej elekcji w 1697 roku doszło do konfliktu pomiędzy królem a szlachtą. Spór ten zaowocował Sejmem Niemym z 1 lutego 1717 roku, który odegrał kluczową rolę w politycznych zmianach w Rzeczypospolitej.
Kolejnym ważnym wydarzeniem było powstanie Konfederacji barskiej w 1768 roku. Była to opozycja szlachty wobec Rosji i próba obrony niezależności Rzeczypospolitej. Konfederacja barska stanowiła znaczący etap w procesie upadku państwa.
W 1788 roku, podczas Sejmu Wielkiego, wybrano marszałków Stanisława Małachowskiego i Kazimierza Sepiehę. Sejm ten podjął wiele reform, które miały na celu wzmocnienie państwa i unowocześnienie ustroju.
Niestety, przyszłość Rzeczypospolitej została zaciemniona przez konfederację targowicką, która powstała w 1792 roku. Konfederaci sprzeciwiali się królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu i zwrócili się o pomoc do Rosji. To wydarzenie było kolejnym krokiem w kierunku upadku państwa.
W końcu, w 1795 roku, Polska została podzielona przez trzy zaborcze mocarstwa – Rosję, Prusy i Austrię. I rozbiór Rzeczypospolitej był faktem. To tragiczne zakończenie było kulminacją procesu upadku, który zaczął się wiele lat wcześniej.
To tylko najważniejsze fakty związane z upadkiem Rzeczypospolitej. W kolejnych sekcjach tego sprawdzianu omówimy bardziej szczegółowo poszczególne wydarzenia i ich znaczenie dla historii Polski. Zachęcamy do zapoznania się z całym materiałem i sprawdzenia swoich wiadomości w teście.
Elekcja w 1697 roku – Dramatyczne wydarzenie w historii Rzeczypospolitej.
W 1697 roku odbyła się elekcja w Rzeczypospolitej, stanowiąca jedno z najważniejszych wydarzeń w historii kraju. Proces elekcji, czyli wyboru nowego władcy, miał ogromne znaczenie dla przyszłości państwa i wpływał na losy całej społeczności.
Podczas elekcji w 1697 roku kandydatami do tronu byli książę Ludwik Conti, Jakub Sobieski i elektor saski Fryderyk August Wettin. Wybór króla wiązał się z konfliktem między królem a szlachtą, która posiadała duże wpływy w Rzeczypospolitej. W wyniku tego sporu doszło do podwójnej elekcji, a ostatecznie zwyciężył Sas August II, elektor saski.
Jest istotne podkreślić, że wybór Augusta II na króla Rzeczypospolitej miało ważne konsekwencje. Dzięki elekcji ten władca uzyskał rangę wyższą od innych elektorów, co zwiększyło jego prestiż i wpływy w kraju. Jednak Rzeczpospolita i Saksonia borykały się z problemami, m.in. brakiem wspólnej granicy oraz trudnościami wynikającymi z różnic społecznych i ekonomicznych. Te czynniki utrudniły przekształcenie unii personalnej w realną i trwałą współpracę.
Wybór Augusta II na króla Rzeczypospolitej w 1697 roku spowodował konflikt między królem a szlachtą, który miał duże konsekwencje dla przyszłości państwa.
Kolejnym efektem elekcji w 1697 roku była wojna północna, w którą August II wplątał Polskę. Konflikt ten przyniósł Rzeczypospolitej ruiny ekonomiczne oraz utratę suwerenności na rzecz Rosji. Decyzje podjęte przez nowego króla miały długofalowe skutki dla kraju i przyczyniły się do nasilenia konfliktów wewnętrznych i upadku Rzeczypospolitej.
| Rok elekcji | Kandydaci | Wybrany władca |
|---|---|---|
| 1697 | Ludwik Conti, Jakub Sobieski, Fryderyk August Wettin | August II |
Sejm Niemy z 1 lutego 1717 roku – Konflikt między królem a szlachtą.
Po wolnej elekcji w 1697 roku doszło do konfliktu między królem a szlachtą, który zaowocował Sejmem Niemym z 1 lutego 1717 roku. Z obawy przed zerwaniem obrad do głosu nie dopuszczono żadnego posła ani senatora.
Postanowienia Sejmu Niemego m.in. przewidywały koniec konfliktu między królem a szlachtą oraz ustanowienie stałej armii o sile 24 tysięcy żołnierzy, a także miały zachować charakter unii polsko-saskiej.
Przewidywane postanowienia Sejmu Niemego
- Zakończenie konfliktu między królem a szlachtą
- Ustanowienie stałej armii o sile 24 tysięcy żołnierzy
- Zachowanie charakteru unii polsko-saskiej
Konfederacja barska – Opór szlachty wobec Rosji.
W 1768 roku została zawiązana Konfederacja barska w Barze przez szlachtę, na czele z Michałem Krasińskim. Konfederaci wystąpili zbrojnie przeciwko okupującym kraj Rosjanom i polskiemu królowi. Przyłączyła się do nich część polskiej armii i prywatne wojska Potockich. W 1768 roku uchwalono także prawa kardynalne, które miały być nienaruszalne i zagwarantowane przez Rosję.
Stronnictwa Sejmu Wielkiego i reformy.
W październiku 1788 roku wybrano marszałków Stanisława Małachowskiego i Kazimierza Sepiehę. Elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku przyniosła wiele reform. Poniatowski wprowadził m.in. cło generalne, uporządkował system monetarny, powołał do istnienia mennicę królewską, wprowadził jednolity system miar i wag oraz zakładał nowe manufaktury.
| Stronnictwo | Główne cele i postulaty |
|---|---|
| Stronnictwo Patriotyczne | – Dążenie do wzmocnienia monarchii i ograniczenia wpływu magnaterii |
| Stronnictwo Czartoryskich | – Reforma sądownictwa i ustroju państwa |
| Stronnictwo Repninowskie | – Prorosyjska polityka i ustępstwa wobec Rosji |
| Stronnictwo Familii Zamoyskich | – Konserwatyzm i obrona szlachty |
| Stronnictwo Radomskie | – Odrzucenie reform i wzmocnienie roli szlachty |
Reformy Sejmu Wielkiego
- Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791 roku.
- Zniesienie liberum veto.
- Reforma prawa polskiego.
- Ustanowienie Ordynacji Zamojskiej.
- Uchwalenie Praw Człowieka i Obywatela.
Konfederacja targowicka i Powstanie Kościuszkowskie.
W 1792 roku powstała konfederacja targowicka, która przeciwstawiała się królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu. Skutkiem konfederacji targowickiej było wprowadzenie terroru, zniszczenie i rozgrabienie kraju przez okupanckie wojska Rosyjskie.
W odpowiedzi na konfederację targowicką, w 1794 roku wybuchło Powstanie Kościuszkowskie pod przywództwem Tadeusza Kościuszki. Powstanie miało na celu przywrócenie niepodległości Polski i walkę o prawa narodowe.
Cytat: „Nadzieja jeszcze nie zgasła, opór w nas trwa.”
Powstanie Kościuszkowskie rozpoczęło się od bitwy pod Racławicami, która była kluczowym zwycięstwem Polaków. Jednakże, mimo początkowego sukcesu, powstanie zostało ostatecznie stłumione, a klęska powstania przyczyniła się do trwałego podziału Polski przez mocarstwa zaborcze.
Podsumowując, konfederacja targowicka i Powstanie Kościuszkowskie były ważnymi wydarzeniami w historii Polski. Konfederacja targowicka przyniosła okupację Rosyjską, podczas gdy Powstanie Kościuszkowskie było próbą odzyskania niepodległości. Niemniej jednak, klęska powstania przypieczętowała upadek Rzeczypospolitej.
Konstytucja 3 maja 1791r.
Konstytucja 3 maja 1791 roku był to zamach stanu, który przeszedł do historii jako pierwsza konstytucja w Europie i druga na świecie (po konstytucji amerykańskiej). Stanisław August Poniatowski, ostatni król Polski, był gorącym orędownikiem reform i modernizacji Rzeczypospolitej.
Konstytucja 3 maja wprowadziła szereg reform, mających na celu naprawę i umocnienie państwa. Postanowienia konstytucji przewidywały, że Rzeczpospolita miała być dziedziczną monarchią konstytucyjną, zniesiono wolną elekcję, miał obowiązywać trójpodział władzy, a także zawarto główne idee oświecenia.
„Decyzje podejmowane przez sejm i króla miały na celu zreformowanie Rzeczypospolitej, wprowadzenie bardziej sprawiedliwego systemu rządów i zwiększenie roli państwa w życiu społecznym i gospodarczym.”
Niestety, postępujący proces modernizacji i próby reform spotkały się z oporem i kontrrewolucją. Konfederacja targowicka i związane z nią wydarzenia doprowadziły do zakończenia rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz upadku Konstytucji 3 maja. Mimo to, dokument ten zostaje doceniony za swoje postanowienia progresywne z perspektywy tamtych czasów i wprowadzenie nowych standardów we władzy i życiu państwa.
Reformy wprowadzone w ramach Konstytucji 3 maja:
- Ustanowienie dziedziczności tronu
- Zniesienie wolnej elekcji
- Trójpodział władzy
- Uniwersytet w Wilnie
- Kodyfikacja prawa
Upadek I Rzeczypospolitej – I rozbiór Rzeczypospolitej.
Po pierwszym rozbiorze wśród Polaków i Litwinów rosła świadomość konieczności przeprowadzenia reform. Zwołany w 1788 roku Sejm Wielki miał na trwałe zmienić cały kraj. Po uchwaleniu w 1791 roku Konstytucji 3 maja Katarzyna II zdała sobie sprawę, że zreformowana Rzeczpospolita może wkrótce stać się silnym i samodzielnym krajem. Tymczasem caryca wcale nie miała zamiaru rezygnować z podporządkowania sobie sąsiada. Dlatego niemal natychmiast po uchwaleniu Konstytucji rozpoczęła wojnę z państwem polsko-litewskim, zakończoną kapitulacją Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Wkrótce po zwycięstwie wojsk carskich rozpoczęto prusko-rosyjskie rozmowy na temat kolejnego rozbioru. Drugi rozbiór ziem Rzeczypospolitej, tym razem bez udziału Austrii, przeprowadzony został w 1793 roku.
| Kraje | Powierzchnia (km2) | Ludność (mln) | Ilość podziałów terytorialnych |
|---|---|---|---|
| Rosja | 92 500 | 5 | 6 |
| Prusy | 36 000 | 700 tys. | |
| Austria | 83 000 | 2 |
- Upadek Rzeczypospolitej był skutkiem zewnętrznego nacisku i interesów sąsiednich państw.
- Rosja, Prusy i Austria wykorzystały słabość Rzeczypospolitej i dokonały jej rozbiorów.
- Po pierwszym rozbiorze nastąpiła próba reform zwołana przez Sejm Wielki.
- Konstytucja 3 maja była próbą przekształcenia Rzeczypospolitej w nowoczesne, zjednoczone państwo.
- Katarzyna II zdecydowanie sprzeciwiła się reformom i rozpoczęła wojnę.
- W wyniku Drugiego rozbioru Rzeczypospolita utraciła znaczną część swojego terytorium.
Upadek I Rzeczypospolitej – II rozbiór Polski.
Po pierwszym rozbiorze, Polska znalazła się w trudnej sytuacji politycznej i terytorialnej. Kraje zaborcze – Rosja, Prusy i Austria – szybko zaczęły dążyć do kolejnych podziałów Polski. Wbrew woli polskiego narodu, który sprzeciwiał się tym niesprawiedliwym działaniom, Rosjanie nakazali królowi zwołanie sejmu rozbiorowego w 1773 roku.
Ten sejm rozbiorowy był jednak jedynie fasadą, aby uzasadnić kolejne terytorialne podziały Polski. Wielu posłów zostało przekupionych przez rosyjskiego ambasadora, co uniemożliwiło skuteczny sprzeciw wobec tak rażącej niesprawiedliwości.
Jedną z nielicznych osób, która stanęła w obronie polskiej niepodległości, był Tadeusz Rejtan. Niestety, jego protest został zignorowany, a Polska została poddana kolejnemu rozbiorowi.
II rozbior polski był wynikiem bezwzględnej polityki dominujących mocarstw – Rosji, Prus i Austrii. Te kraje zaborcze domagały się od Polaków, aby zaakceptowali podział i sami zrezygnowali z terenów zagarniętych przez sąsiadów.
| Kraje Zaborcze | Reakcje na rozbior |
|---|---|
| Rosja | Kontynuacja polityki aneksji terytorialnej |
| Prusy | Umacnianie swojej pozycji militarno-politycznej w regionie |
| Austria | Zwiększenie swoich wpływów na terenach Polski |
II rozbior polski jest kolejnym tragicznym rozdziałem w historii upadku I Rzeczypospolitej. Mimo przejawów oporu i protestów, Polska traciła coraz więcej terytoriów, a jej niepodległość była coraz bardziej zagrożona.
Obrazek przedstawia mapę rozbiorów Polski, gdzie widać kolejny podział terytorium na skutek II rozbioru. To smutne wydarzenie było punktem zwrotnym w historii Polski, a konsekwencje rozbiorów były odczuwalne przez długie lata.
Wniosek.
Po klęsce Napoleona Księstwo Warszawskie zostało zlikwidowane – 1815 r. Rzeczpospolita Obojga Narodów przestała istnieć. Król Stanisław August Poniatowski abdykował i został wywieziony do Rosji, gdzie wkrótce zmarł. Dla wielu obywateli Rzeczypospolitej rozbiory były wielką tragedią. Dlatego w następnych latach podejmowano działania w celu odbudowania niepodległego państwa polskiego.
